Ubezpieczenie transportu

• Wybór środka transportu oraz trasy przewozu, w tym zawieranie umów o przewóz
• Przygotowanie przesyłki do transportu
• Czynności związanie z załadunkiem i rozładunkiem towaru
• Prawidłowość opracowania dokumentacji związanej z wykonaniem zlecenia spedycyjnego
• Czynności odprawy celnej (błędy dotyczące opracowania dokumentacji celnej)
•  Czynności związane ze składowaniem towaru.

OCP

Przewoźnik odpowiada za szkodę w przesyłce towarowej, jeżeli powstała ona w okresie pomiędzy przyjęciem przesyłki do przewozu a jej wydaniem.

Odpowiedzialność przewoźnika za szkodę w przesyłce towarowej w transporcie drogowym jest zagadnieniem złożonym, choćby przez wzgląd na obowiązywanie odrębnych aktów prawnych regulujących przewozy krajowe i międzynarodowe, których przepisy – obok podobieństw – przewidują również istotne różnice.

 

Wina przewoźnika

O powstaniu odpowiedzialności przewoźnika decyduje przede wszystkim związek czasowy szkody z przewozem. Zasadą jest, że przewoźnik odpowiada za szkodę w przesyłce towarowej, jeżeli powstała ona w okresie pomiędzy przyjęciem przesyłki do przewozu a jej wydaniem. Wina przewoźnika, rozumiana jako niedochowanie należytej staranności, nie jest okolicznością rozstrzygającą. Przewoźnik nie uwolni się od odpowiedzialności odszkodowawczej, powołując się jedynie na brak swojej winy w powstaniu szkody. Uchylenie się od tej odpowiedzialności możliwe jest bowiem tylko w razie wystąpienie okoliczności wymienionych w sposób wyczerpujący w przepisach. Z drugiej jednak strony, stopień zawinienia przewoźnika może wpływać na wysokość odszkodowania.

 

Szkoda w przesyłce

Szkoda w przesyłce może przybrać postać: utraty, ubytku lub uszkodzenia. Pierwsza z postaci szkody nie wymaga wyjaśnienia. Ubytek to natomiast brak ilościowy, inaczej mówiąc częściowa utrata przesyłki, polegająca na zmniejszeniu miary, wagi, liczby sztuk przesyłki. Inny charakter ma szkoda w postaci uszkodzenia – polega ona na wystąpieniu zmiany jakościowej w przesyłce, prowadzącej do obniżenia jej wartości. Obie te przesłanki muszą wystąpić łącznie, by można było mówić o uszkodzeniu przesyłki. Z punktu widzenia odpowiedzialności przewoźnika istotne znaczenia ma również podział szkód w przesyłce na szkody jawne i ukryte. Szkody jawne to takie, które – przy zachowaniu należytej staranności – obiektywnie dają się zauważyć w chwili odbioru przesyłki. Szkody niejawne (ukryte) to natomiast szkody, których nie można zauważyć z zewnątrz w momencie odbioru. Szkody jawne muszą zostać zgłoszone najpóźniej przy odbiorze przesyłki. W wypadku szkód ukrytych termin do ich zgłoszenia przewoźnikowi wynosi siedem dni od dnia odbioru przesyłki. Niedochowanie tych terminów skutkuje – poza kilkoma wyjątkami – wygaśnięciem roszczeń odszkodowawczych wobec przewoźnika. Szczegółowe ustalenie rodzaju i rozmiaru szkody w przesyłce powinno nastąpić w formie protokołu szkody. Protokolarnego stwierdzenia nie wymaga szkoda w postaci utraty przesyłki, ponieważ wynika ona z niemożności wykazania przez przewoźnika dostarczenia i wydania przesyłki odbiorcy, czyli z braku pokwitowania odbioru przesyłki.

 

Związek czasowy

Związek czasowy, jako przesłanka odpowiedzialności, sprowadza się do tego, że szkoda powstaje pomiędzy przyjęciem przesyłki do przewozu a jej wydaniem, a więc w okresie, gdy przesyłka znajduje się we władaniu przewoźnika. W wypadku szkód jawnych ustalenie tej przesłanki jest ułatwione dzięki domniemaniu prawnemu przewidzianemu w art. 781 par. 2 kodeksu cywilnego. W myśl tego przepisu, jeżeli przewoźnik przyjmie przesyłkę od nadawcy bez zastrzeżeń, domniemywa się, iż w chwili rozpoczęcia przewozu znajdowała się ona w stanie należytym. W oparciu o to samo stwierdzenie szkody jawnej w momencie odbioru wystarcza, aby przypisać przewoźnikowi odpowiedzialność za taką szkodę, chyba że przewoźnik je obali albo powoła się na okoliczności wyłączające jego odpowiedzialność.

Inaczej sytuacja przedstawia się w przypadku szkód ukrytych. Wówczas pociągnięcie przewoźnika do odpowiedzialności wymaga – poza zgłoszeniem szkody ukrytej w ciągu siedmiu dni – udowodnienia, że szkoda ta powstała w czasie przewozu, a nie przed przyjęciem przesyłki do przewozu, ani po wydaniu jej odbiorcy. Odwołanie się do domniemania z art. 781 par. 2 kodeksu cywilnego będzie w wypadku szkód ukrytych niewystarczające. Nawiasem mówiąc, jeżeli przewoźnik nie brał udziału w przygotowaniu i opakowaniu przesyłki, ani nie dokonał sprawdzenia jej zawartości – to domniemanie dotyczyć może, zdaniem autorów, wyłącznie zewnętrznego stanu przesyłki w momencie nadania. Poza tym, w przypadku szkód wykrytych po odbiorze przesyłki, istnieje domniemanie faktyczne, że szkody te powstały już po wydaniu przesyłki. Dochodzący odszkodowania musi zatem również wykazać, że szkoda nie powstała po odbiorze, ale wcześniej – w czasie przewozu.

 

Przyczyna szkody

Przepisy nie wymagają, by osoba dochodząca od przewoźnika odszkodowania wykazała konkretną przyczynę powstania szkody w przesyłce. Byłoby to trudne, skoro klient przewoźnika zazwyczaj nie towarzyszy przesyłce w czasie przewozu. Często zatem zdarza się tak, że przyczyna szkody nie zostaje ustalona, a mimo to zachodzi odpowiedzialność przewoźnika – przesądza o tym sam fakt powstania szkody w czasie przewozu. W razie wykazania szkody oraz jej związku czasowego z przewozem, przewoźnik ponosi odpowiedzialność za tę szkodę, chyba że powoła się skutecznie na okoliczność wyłączającą jego odpowiedzialność.

 

ADAM LEŚNIAK

prawnik z departamentu TSL w Kancelarii Prawnej Grynhoff, Woźny i Wspólnicy

 

Podstawa prawna

• Ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 50, poz. 601 z późn. zm.).

• Konwencja o Umowie Międzynarodowego Przewozu Drogowego Towarów (CMR) sporządzona w Genewie dnia 19 maja 1956 r. (Dz.U. z 1962 r. nr 49, poz. 238).

• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.)

 

 

CARGO

 

Ubezpieczenie towarów w transporcie służy ochronie interesów ich właściciela, podczas gdy ubezpieczenie Odpowiedzialności Cywilnej Przewoźnika ze swej istoty ma zabezpieczać interes Przewoźnika. Dla uzyskania odszkodowania od Przewoźnika nie wystarczy udowodnić szkody w towarze; Przewoźnik musi być jeszcze za tę szkodę odpowiedzialny. Dochodzenie roszczeń wymaga dobrej znajomości przepisów dotyczących odpowiedzialności Przewoźnika, a często także długiego i skomplikowanego postępowania odszkodowawczego. Natomiast dla uzyskania odszkodowania z polisy Cargo wystarczy, aby uprawniony do odszkodowania udowodnił fakt powstania szkody objętej ubezpieczeniem.

 

Przewoźnik nie zawsze ponosi odpowiedzialność za powierzony mu ładunek!

 

Przepisy prawa ograniczają odpowiedzialność przewoźnika; odszkodowanie z polisy przewoźnika nie zawsze pokrywa zatem straty poniesione przez właściciela ładunku.

 

Zakres odpowiedzialności przewoźnika określony jest przez prawo przewozowe, które ma charakter bezwzględnie obowiązujący, a więc nie dopuszcza innego kształtowania zasad i rozmiaru odpowiedzialności przewoźnika. Natomiast w ubezpieczeniu Cargo zakres ryzyka objętego ubezpieczeniem można kształtować z ubezpieczycielem umownie, w zależności od potrzeb.

 

Również Konwencja CMR wyłącza odpowiedzialność międzynarodowego przewoźnika drogowego za szkody spowodowane okolicznościami, których przewoźnik nie mógł uniknąć i których następstwom nie mógł zapobiec. Wówczas właściciel ładunku nie otrzyma odszkodowania z polisy OC Przewoźnika. Będzie tak między innymi w każdym przypadku działania zjawisk przyrody o charakterze siły wyższej. Natomiast polisa ubezpieczenia Cargo obejmuje takie ryzyka już w podstawowym zakresie pokrycia.

 

Zawieranie ubezpieczenia Cargo jest korzystne, bowiem oprócz ryzyk, za które odpowiedzialność ponosi tylko przewoźnik, albo łącznie przewoźnik i ubezpieczycie, istnieją ryzyka, za które odpowiada wyłącznie ubezpieczyciel. Ten rodzaj odpowiedzialności oraz możliwość umownego ubezpieczenia różnych ryzyk transportowych są wystarczającymi argumentami przemawiającymi za celowością korzystania przez właściciela ładunku z ubezpieczenia Cargo. Zakres przedmiotowy ubezpieczenia Cargo jest zatem szerszy od tego czego można dochodzić w roszczeniach odszkodowawczych od przewoźnika.

 

Przy ubezpieczeniu Cargo należy zwrócić uwagę na stosunkowo często spotykane niesłuszne utożsamiane ubezpieczenia ładunków od szkód w transporcie z odpowiedzialnością cywilna przewoźnika (spedytora). W następstwie tego właściciele ładunków powierzając je przewoźnikowi lub spedytorowi posiadającymi ubezpieczenie OC, rezygnują z ubezpieczenia Cargo, mylnie sądząc, że w ten sposób chronione są również ich interesy. Tymczasem nie można zapominać, że istotą ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej przewoźnika lub spedytora jest ochrona tylko ich interesów, a nie właściciela ładunku. Utożsamianie tych dwóch rodzajów ubezpieczeń może się okazać finansowo dotkliwe dla właściciela ładunku, kiedy to w razie zaistniałej szkody i po prawnie uzasadnionym uwolnieniu się przewoźnika (spedytora) od odpowiedzialności, właściciel ładunku z braku ubezpieczenia Cargo, zmuszony będzie przyjąć na siebie całą stratę.